TÜRKÜ MÜ? ŞARKI MI?
TÜRKÜ MÜ ? ŞARKI MI?
Yöre sanatçılarımız ve sunucularımız yöresel yayın yapan TV kanallarında ortaya koydukları eserleri tanımlarken kavram kargaşası yaşamaktadır. Bu karışıklığı önlemek için hangi eserler türküdür, hangi eserler şarkıdır doğru ifade edilmelidir. Yöresel kanallarda ortaya konan eserler tamamıyla halk eserleridir yani özgündürler-otantiktirler. Bu yüzden türkü denmesi doğru olandır. Şarkı diye ifade ediliyorsa bu yapılan işin tam karşılığı olamaz. Bu nedenle aşağıda var olan açıklamalara göre hareket edilmesi uygun olacaktır.
KISACA TÜRKÜ NEDİR?
Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen halk şiirlerinin her çeşidini göstermek için, en çok kullanılan ad “türkü ”dür. Türkü sözcüğünün, Türk adının sonuna, ilgi eki olan “i” ekinin getirilmesiyle ortaya çıktığı anlaşılır. Türki: Türk’le ilgili, Türk’e özgü anlamında kullanılır.
Kendine özgü ve değişik ezgilerle söylenen türkü zamanla anonimleşen bir nazım biçimidir. Türküler ana dörtlüklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki dörtlüklere (üçlük veya ikilik de olabilir) “Bent” adı verilir. Nakaratlar ise halk dilinde Bağlama ve Kavuştak olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra tekrar edilen ikilik (ya da daha çok) dizelerdir.
Türk Edebiyatında ise belli bir ezgisi olan ve hece ölçüsüyle yazılan halk şiiri Nazım şekline denir.
KISACA ŞARKI NEDİR?
Divan şiirine Türkler tarafından katılmış bir nazım şeklidir. Besteyle okumak için yazılmıştır. Bestelenmek amacıyla yazıldığı için 3-5 dörtlük arası değişir. Yeni edebiyatımızda Yahya Kemal Beyatlı, bu türü ustalıkla kullanmıştır. Aruz ölçüsünün her kalıbı kullanılır. Dörtlüklerden kurulan musammat da denebilir. Murabbaya benzer. 5 ya da 6 dizelik bentlerden de oluşabilir. Üçüncü dizeye miyan, dördüncü dizeye nakarat denir. Aşk, sevgili, ayrılık, içki ve eğlence konularında yazılır.
TÜRKÜ İLE ŞARKI ARASINDAKİ BENZERLİK VE FARKLILIKLAR
İnsanlar duygu, düşünce ve hayallerini çeşitli zamanlarda, eşitli şekillerde ifade etmişlerdir. Bu ifade kimi zaman farklılıklar içermiştir. Şimdi edebiyatımızın farklı türleri olan şarkı ile türkü arasındaki farklılıkları işleyeceğiz:
1.Türkülerin genel itibarıyla yazanı belli değilken şarkıların söz yazarı ve besteleyeni bellidir.
2.Türküler aşk, ölüm, sevgi vb konuları işlerken şarkılar hemen hemen her konuda olabilir.
3.Türküler halk edebiyatına ait bir tür iken şarkılar divan edebiyatına ait bir türdür.
4.Genel olarak şarkılar türkülerden daha uzundur.
5.Bir divan edebiyatı türü olan şarkılar aruzla yazılmışken türküler heceyle yazılmaktadır.
6.Türkülerde kullanılan müzik aleti saz iken şarkılarda hemen hemen bütün aletler kullanılabilir.
7.Türkülerin kendilerine özgü bir hikayesi varken şarkıların bir hikayesi yoktur.
8.Türküler halkın ortak ürünüyken şarkılar bir kişiye aittir.
9.Türkülerin dili halkın kullandığı dildir.
10.Türküler eski zamanlarda ozanlar tarafından söylenirdi.
11.Her iki türün de sade bir anlatımı vardır
12.Her iki metin türü de edebi bir metin olarak ele alınmaktadır.
13.Her iki türün de işledikleri bazı konular ortaktır.
14.Her iki türde de belli bir ritim vardır.
15.Şarkı ve türkünün her ikisinde de metni oluşturan nakarat bölümleri vardır.
16.Şarkı ve türkünün her ikisi de duygu ve düşünceleri dile getirir.
17.Şarkı ve türkünün sade bir anlatımı vardır.
18.Sözlerin türeyişi benzerlik gösterir. Türkü, Türki’den geliyor, Türk’e ait olan, Türk usulü anlamında. Şarkının da benzer şekilde müzikte, türkünün karşıtı olarak, Şarktan gelen, doğuya ilişkin, özgü, tarzında anlamında kullanılır.
19.Şarkı da türkü de bir şiir türüdür.
20.Şarkıda da türküde de nakarat dizeleri bulunur.
21.İkisi de bir tür nazım biçimidir.
22.Türküde de şarkıda da aynı konular işlenebilir. Örneğin aşk gibi.
İlgililerin dikkatine sunarım. Kasım 2016
Saygılarımla
HASAN OKHAN OKUMUŞ